Το μεγαλύτερο έργο της, «The wounded table», είναι ένα μυστηριώδες σουρεαλιστικό αριστούργημα που εξαφανίστηκε στη Βαρσοβία πριν από περισσότερο από μισό αιώνα.
Τον Ιούνιο του 2020 ένας Ισπανός έμπορος έργων τέχνης, ο Κρίστιαν Λοπέζ Μάρκες, ισχυρίστηκε ότι είχε στην κατοχή του το αριστούργημα της Φρίντα Κάλο που θεωρούνταν από καιρό χαμένο, το «Wounded Table». Ο Μάρκες είπε ότι αναζητούσε εκ μέρους του ιδιοκτήτη αγοραστή για το έργο, το οποίο, όπως δήλωσε, φυλασσόταν σε συνθήκες υψηλής ασφαλείας στο Λονδίνο – η αξία του κυμαίνεται στα 45-55 εκατομμύρια δολάρια – ο πιο ακριβός πίνακας της Κάλο, «Diego e yo», πουλήθηκε τον Νοέμβριο του 2021 για 34,8 εκατομμύρια δολάρια. Ωστόσο, το μυστήριο γύρω από τον συγκεκριμένο πίνακα και η εμμονή με την Κάλο εδώ και δεκαετίες έκανε τους ειδικούς να αμφισβητούν την εγκυρότητα των ισχυρισμών του Μάρκες· το έργο δεν εμφανίστηκε ποτέ.
Η ιστορία αυτού του χαμένου αριστουργήματος ξεκίνησε πριν από 80 χρόνια, όταν η Φρίντα Κάλο (1907-1954) έπιασε να δουλεύει τον πίνακα μετά το διαζύγιό της με τον Ντιέγκο Ριβέρα. Το ζευγάρι, που είχε παντρευτεί το 1929, είχε 20 χρόνια διαφορά και μια σχέση γεμάτη θυμό, βία και απιστία. Αν και χώρισαν το 1939, το πάθος του ενός για τον άλλον ήταν ακατάβλητο. Τελικά ξαναπαντρεύτηκαν τον επόμενο χρόνο, τον Δεκέμβριο του 1940. Έτσι λοιπόν, το «Wounded Table», με το οποίο η καλλιτέχνις καταπιάστηκε στις αρχές του 1940, εξερευνούσε τη θλίψη, τον πόνο και τη μεξικανική ταυτότητα.
Πρόκειται για έναν πίνακα μεγάλης κλίμακας που στο κέντρο του έχει μια αυτοπροσωπογραφία της Κάλο και αντανακλά χαρακτηριστικά της θέματα, καθώς και την εσωτερική της ταραχή. Μια αναπαράσταση της απόγνωσης, της απογοήτευσης και της προδοσίας που βίωσε η Κάλο κατά τη διάρκεια του διαζυγίου μέσα από μια σύνθεση που αντικατοπτρίζει αυτήν του Λεονάρντο ντα Βίντσι στον «Μυστικό Δείπνο». Έκανε το ντεμπούτο του στο Exposición Internacional del Surrealismo το 1940 στην Πόλη του Μεξικού, μαζί με το «Persistence of Memory» (1931) του Σαλβαδόρ Νταλί και το «Treachery of Images» (1929) του Ρενέ Μαγκρίτ.
Το «Wounded Table» εκτέθηκε σε πολλά μουσεία και γκαλερί προτού η Κάλο πάρει την απόφαση το 1943 να το δωρίσει στην κυβέρνηση της Σοβιετικής Ένωσης σε μια προσπάθεια να αποκαταστήσει τη σχέση της με το Κομμουνιστικό Κόμμα. Η Κάλο ήταν ένθερμη σοσιαλίστρια και οι δεσμοί της με τη Μόσχα είχαν διαρραγεί λόγω της επαφής της με τον Τρότσκι, με τον οποίο είχαν φιλική και πιθανώς ερωτική σχέση – ο εξόριστος επαναστάτης είχε εγκατασταθεί στο Μεξικό μια δεκαετία νωρίτερα.
Αν και η Σοβιετική Ένωση αποδέχτηκε τη χειρονομία της, οι ιδεολογικές αλλαγές του Κομμουνιστικού Κόμματος κατέστησαν αδύνατη την παρουσίαση του έργο της. «Είναι απαραίτητο να έχουμε κατά νου ότι μας ενδιαφέρουν τα έργα του ρεαλιστικού κινήματος», ενημέρωσε ένας Σοβιετικός αξιωματούχος τους συναδέλφους του με έδρα το Μεξικό με μια επιστολή του το 1948. Το σουρεαλιστικό ύφος της Κάλο ήταν «ξένο προς τις αρχές της σοβιετικής ρεαλιστικής τέχνης» και ως εκ τούτου «αποκλείεται η πιθανότητα εμφάνισης τέτοιων έργων τέχνης στη Σοβιετική Ένωση».
Μια άλλη επιστολή ενημέρωσε την Πόλη του Μεξικού ότι το «Wounded Table» επρόκειτο να σταλεί και να αποθηκευτεί στο Κρατικό Μουσείο Καλών Τεχνών Πούσκιν. Θα είχε μείνει εκεί μέχρι σήμερα αν ο Ριβέρα, σύμφωνα με ένα άρθρο των ιστορικών τέχνης Helga Prignitz-Poda και Katarina Lopatkina, δεν έπειθε τους Σοβιετικούς να συμπεριλάβουν τον πίνακα σε μια έκθεση το 1955 στη Βαρσοβία.
Η έκθεση, που πραγματοποιήθηκε έναν χρόνο μετά τον θάνατο της Κάλο στα 47 της, σηματοδότησε την τελευταία φορά που το έργο εμφανίστηκε δημόσια. (Το 2017, σε μια προσπάθεια εντοπισμού του, προβλήθηκε ένα ασπρόμαυρο αντίγραφό του σε μια πολωνική ομαδική έκθεση.) Παρά το γεγονός ότι συμβουλεύτηκαν μια εκτενή λίστα μεξικανικών, πολωνικών και ρωσικών πηγών, οι Prignitz-Poda και Lopatkina δεν μπόρεσαν να εντοπίσουν τον καμβά. «Όπως γνωρίζουμε τώρα, η Μόσχα δεν εκτίμησε πραγματικά το δώρο της Κάλο, θεώρησε ότι δεν άξιζε να εκτεθεί και ότι η μεταφορά του ήταν πολύ ακριβή οπότε είναι πολύ πιθανό, μετά τη Βαρσοβία, να μη στάλθηκε καν στη Μόσχα, αλλά να παρέμεινε στην Πολωνία», έγραψαν.
Ενώ ήταν προγραμματισμένο ο πίνακας να περιοδεύσει και να εμφανιστεί και σε άλλες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, εξαφανίστηκε όσο βρισκόταν στη Βαρσοβία. Έκτοτε δεν ξαναφάνηκε. Οι θεωρίες είναι πολλές, και κάνουν λόγο από κλοπή μέχρι καταστροφή.
Στον πίνακα η Κάλο πλαισιώνεται από αριστερά από έναν μηχανικό σκελετό, ο οποίος πιάνει τα σκούρα μαλλιά της με το συρμάτινο χέρι του, και από δεξιά από μια φιγούρα του Ιούδα, του οποίου το χέρι την αγκαλιάζει. Αυτή η φιγούρα, που περιβάλλεται από ηλεκτρικά κυκλώματα, είναι μια αναφορά σε μια παρόμοια φιγούρα που ο Ριβέρα κρατούσε κοντά στο καβαλέτο του. Ακριβώς δίπλα της είναι μια προκολομβιανή φιγούρα από το Ναγιαρίτ, ένα μέρος στο Μεξικό που θεωρείται η γενέτειρα των Αζτέκων. Αυτές οι τρεις φιγούρες ήταν ήδη μέρος του πίνακά της «Οι τέσσερις κάτοικοι της Πόλης του Μεξικού» (1938). Στη μία άκρη του τραπεζιού είναι η ανιψιά και ο ανιψιός της και στην άλλη το κατοικίδιό της, το ελάφι της, ο Γρανίζο.
Η ξύλινη επιφάνεια έχει ρωγμές σαν τραύματα και πληγές που στάζουν στο πάτωμα και στο στρίφωμα του φορέματός της. Η σκηνή του τραπεζιού πλαισιώνεται από βαριές βυσσινί κουρτίνες, δίνοντας μια θεατρική ποιότητα στο σκηνικό, ενώ το φόντο αποτελείται από έναν σκοτεινό γκρίζο ουρανό και μεγάλα φυτά που ξεφυτρώνουν. Ορισμένα στοιχεία, όπως το παραδοσιακό ντύσιμό της και οι φιγούρες Ναγιαρίτ, παραπέμπουν στο mexicanidad, ένα μεξικανικό κίνημα που αναβίωνε την παραδοσιακή μεξικανική ταυτότητα και εμφανίστηκε στον απόηχο της Μεξικανικής Επανάστασης (1910-20) ως αντίδραση στην ισπανική αποικιακή κυριαρχία.
Παρά το γεγονός ότι το έργο ήταν εξαφανισμένο, μεταξύ 1940 και 1944 τραβήχτηκαν τρεις φωτογραφίες του. Το Kunstmuseum Gehrke-Remund στο Baden-Baden της Γερμανίας μπόρεσε να αναθέσει την αναπαραγωγή τους, καθώς κατέχει τη μοναδική άδεια από την Banco de México Diego Rivera & Frida Kahlo Museums Trust.
Κατά τη διάρκεια των τελευταίων 69 ετών έχουν κυκλοφορήσει σποραδικά φήμες για το πού βρίσκεται ο πίνακας. Τον Ιούνιο του 2019 ένας άνδρας συνελήφθη στο Μεξικό επειδή φέρεται να προσπάθησε να πουλήσει τον πίνακα σε έναν συλλέκτη στο Λονδίνο με αντάλλαγμα μια έπαυλη στο Ακαπούλκο. Ωστόσο, δεν βρέθηκαν στοιχεία που να επιβεβαιώνουν την ύπαρξή του.
Όπως αναφέραμε ήδη, τον Ιούνιο του 2020 ο Ισπανός έμπορος Μάρκες ισχυρίστηκε ότι είχε τον πίνακα στο Λονδίνο και ότι θα τον έδειχνε για λογαριασμό του ιδιοκτήτη σε όποιον πρόσφερε 45 εκατομμύρια δολάρια. Ωστόσο, οι ειδικοί αμφισβήτησαν την αυθεντικότητα του πίνακα από την εικόνα που τους έδειξε ο Μάρκες. Το αν ο πίνακας υπάρχει ακόμα και πού βρίσκεται παραμένει ένα αίνιγμα.
Την τύχη του «Wounded Table» είχαν κι άλλα έργα της Κάλο. Από τα περίπου 300 που έφτιαξε στη σύντομη ζωή της, περισσότερα από τα μισά είτε έχουν εξαφανιστεί, είτε έχουν καταστραφεί, είτε βρίσκονται στα χέρια ιδιωτών που αρνούνται να τα δανείσουν σε εκθέσεις.
ΠΗΓΗ: LIFO